Mert İnan – Bugün, Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) öncülüğünde Düzce’de meydana gelen 7.2 büyüklüğündeki zelzelenin 23’üncü yıl dönümü nedeniyle ülke genelinde eş vakitli tatbikat gerçekleştirecek. Saat 18.57’de ülke genelinde herkese ‘Çök- Kapan-Tutun’ hareketi için bildiri gönderilecek. Tatbikat öncesi Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, zelzeleye ait merak edilenleri Milliyet’e anlattı.
Türkiye genelinde 450 istasyon üzerinden 7 gün 24 saat bilgi toplandığını belirten Prof.Dr.Özener, “Genel olarak her gün en az 50 zelzele kayıtlara geçiyor. Ortalama her 6.5 yılda bir, büyüklüğü 7’nin üzerinde bir zelzele meydana geliyor” dedi. Kuzey Anadolu Fay’ı üzerindeki zelzelelerin 1939 Erzincan sarsıntısından sonra batıya yanlışsız göç ettiğini vurgulayan Prof. Dr. Özener, “Birçok bilimsel çalışmayanın sonucu Marmara’daki muhtemel zelzelenin büyüklüğünün 7.0-7.2 civarında olacağı sonucu ortaya çıkıyor” diye konuştu. Sarsıntının vaktiyle ilgili tartışmaların bilimsel toplantılarla ve bilimsel makaleler ışığında yapılması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Özener, “Bu tartışmaların basın önünde ya da vatandaşlar karşısında yapılmasının yanlış olduğunu düşünüyorum. Yaşanacak olan bir zelzele var. Burada asıl kıymetli olan nasıl tedbir alacağımız konusuna odaklanmak” tabirlerini kullandı.
Şu an için bilhassa Marmara Denizi’nde kaygılı olmamızı gereken sinyal yahut datalar var mı?
“Biz Marmara’da zelzele beklerken Kuzey Anadolu fayı üzerinde, Doğu Anadolu fayında yahut ülkemizin öbür bir yerinde 7’nin üzerinde bir sarsıntıyla karşılaşırsak buna şaşırmamamız gerek. Şu an için Marmara Denizi özelinde ekstrem bir durum yok lakin fay çizgisi geçen yerlerde güç birikmeye devam ediyor. Sarsıntıların nerelerde olabileceğini biliyoruz, zelzelenin yaklaşık büyüklüğünü de hesaplayabiliyoruz, lakin ne vakit olacağını bilemiyoruz. Vaktini bilemediğimiz için her an olacakmış üzere sarsıntıya karşı hazırlıklı olmalıyız.”
Bazı uzmanalar çabucak her gün 7 ve üzeri zelzele olacağını dillendiriyor?
“Bir fay için ‘7 büyüklüğünde zelzele üretir’ demeniz için, bu fayın en son ne vakit ve ne kadarlık sarsıntı üretiği, ne kadarlık kısmının kırıldığı, ne kadar süratte güç biriktiği, hasebiyle tekrarlama aralığı çok kıymetli. Toplumu yanlış yönlendirmemek büyük değer taşıyor. Daima toplumsal medyadan bildiri atmayı yahut farklı mecralarda konuşulmasını gerçek bulmuyorum.”
Sizce sarsıntıya hazırlık konusunda artı ve eksilerimiz nelerdir?
“17 Ağustos zelzelesinden sonra otoyol, köprü, viyadük, okullarda sarsıntıya karşı iyileştirmeler yapıldı, stratejik noktaların elden geçirildi. Fakat bu, önümüzdeki sarsıntıya yüzde 100 hazırız manasına gelmiyor. Katedecek daha çok yolumuz var. Yapıların, yeni sarsıntı yönetmeliğine uygun biçimde inşaası büyük kıymet taşıyor.”
Tsunami riskine yönelik son bilgi yahut bilgiler nedir?
“Enstitümüzce Marmara Denizi’nde farklı sarsıntı senaryoları çalışılarak üretilmiş tsunami senaryoları var. Bununla birlikte, bir zelzele sonrasında ülkemiz kıyılarında oluşacak olan tsunamiler Japonya ve Uzakdoğu’da, açık denizlerde olduğu üzere yaşanmayacak. Zira o büyüklükte bir sarsıntı; ülkemiz ve yakın etrafı için kelam konusu olmayacaktır. Marmara’daki tsunaminin, sarsıntı sonrasında meydana gelecek olan deniz tabanı heyelanlarında kaynaklanacağını bekliyoruz. Ege ve Doğu Akdeniz’de tsunami modelleme çalışmaları sonucunda kimi bölgelerde oluşabilecek tsunami dalga yüksekliklerinin daha büyük olacağını vurgulamak isterim.”
Depreme hazırlık konusunda teklifleriniz bilhassa yapmamız gerekenler konusunda ikazlarınız var mı?
“Kentsel dönüşüm uğraşları yüklü olarak münferit yenileme biçiminde gerçekleştiriliyor. İstanbul’un bir bütün halinde ele alınması, gerekirse belirli bölgelerde transfer alanları yaratılarak, dönüşümün gerçekleştirilmesi hakikat olacaktır. Fay sınırına uzaklığınız, binanızın oturduğu yerin özellikleri, yapınızın özellikleri, yapı-zemin bağı sarsıntıdan etkilenme oranınızı belirliyor. İstanbul için bahtımız, fay sınırının kentin içinden geçmemesi.”
Kandilli olarak Marmara Denizi’ndeki müşahede ve yürütülen çalışmalar ne kademede?
“Marmara Denizi’nde 1200 metre derinliğe 12 adet deniz tabanı sismometresi çalıştırıyoruz. İlaveten deniz tabanı elektro-manyetometre ve ekstensometreler deniz tabanına kuruldu. Bu aygıtlarla Marmara Denizi’ndeki depremselliği sürekli izleyebiliyoruz. Veriler Marmara denizi etrafına kurulan GNSS istasyonlarıyla da destekleniyor. Tüm coğrafyamızda ve komşularımızda meydana gelen sarsıntıları daima izliyoruz.”
Okullarda tatbikat yapıldı
‘2022 Afet Tatbikat Yılı’ kapsamında, dün okullardan alışveriş merkezlerine pek çok noktada zelzele tatbikatı gerçekleştirildi. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun Twitter’dan paylaştığı bilgilere nazaran Türkiye genelinde 94 bin 207 tatbikat düzenlendi. Kurum ve kuruluşlara nazaran en fazla tatbikat 59 bin 303 ile okul ve üniversitelerde yapılırken onu 25 bin 215 müftülük eğitim merkezi ile 3 bin 384 belediye takip etti. – EĞİTİM SERVİSİ